Μια φωτογραφία που είχε διασώσει ο αείμνηστος δημοσιογράφος Κώστας Σεραφείμ από την Ενδεκάτη του 1964, στο Ναύπλιο έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα με αφορμή τις γιορτές των χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς, δεδομένου ότι αυτές τις μέρες τηρούταν ένα έθιμο που είχε τις ρίζες του την πρωτοχρονιά του 1936.
Οι παλιότεροι ίσως θυμούνται όταν στον κυκλικό πλέον κόμβο της ενδεκάτης υπήρχε ένα βάθρο στο οποίο έμπαινε μέσα ο τροχονόμος που ρύθμιζε την αραιή εκείνα τα χρόνια κυκλοφορία. Ανάλογα κουβούκλια που έμοιαζαν με βαρελάκια, υπήρχαν σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας και οι τροχονόμοι δεν ήταν οι σημερινοί «μπαμπούλες» με το μπλοκάκι αλλά άνθρωποι που δούλευαν αρκετές ώρες υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες και ήταν ιδιαίτερα συμπαθείς στον απλό κόσμο.
Οι πολίτες του Ναυπλίου, αλλά και των άλλων πόλεων, λίγο πριν την πρωτοχρονιά αυθόρμητα προσέρχονταν στις σταθερές θέσεις των τροχονόμων και άφηναν διάφορα δώρα (κυρίως γλυκά ή τρόφιμα) ως αναγνώριση της προσφοράς της Τροχαίας στην ασφαλή ρύθμιση της κυκλοφορίας και στην ομαλή λειτουργία της πόλης. Το ίδιο έθιμο να σημειώσουμε πως τηρούταν και τις μέρες του Πάσχα.
Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε ακμαίο για αρκετά χρόνια και μέχρι να καταργηθούν κατά τόπους τα «ξύλινα βαρελάκια» για τους τροχονόμους.
Τροχονόμοι παντός καιρού
Τροχονόμοι σε μια Ελλάδα γεμάτη από καρόδρομους με λακκούβες και λάσπες. Χωρίς φανάρια και πεζοδρόμια. Τα κάρα, τα αμαξάκια και τα αυτοκίνητα να πηγαινοέρχονται μέσα στους δρόμους ανάκατα. Οι καραγωγείς και οι αμαξάδες να προσπαθούν να μαζέψουν τα ζώα τους που στη θέα και τον ήχο των αυτοκινήτων ταράζονταν, οι νέοι και άπειροι τότε οδηγοί των αυτοκινήτων να ουρλιάζουν με περισσή υπεροψία να κάνουν στην άκρη τα ζωοκίνητα οχήματα για να περάσουν αυτοί με την μεγαλοπρεπή τους «κούρσα» (έτσι λέγανε το αυτοκίνητο τότε) ή για να μην τους κάνουν και καμιά ζημιά… σκέτο κυκλοφοριακό μπάχαλο.
Οι οδηγοί των ζωοκίνητων οχημάτων, μέσα από την χρόνια εμπειρία τους, ξέρανε από μόνοι τους να λύνουν τα κυκλοφοριακά τους προβλήματα, όταν όμως ανάμεσά τους άρχισαν να κυκλοφορούν και τα μηχανοκίνητα που η τότε τεχνολογία τους δεν είχε και καμία σχέση με τη σημερινή, και πόσο μάλιστα στα χέρια των πρωτάρηδων τότε οδηγών, τα πολλά ατυχήματα μέσα από το κυκλοφοριακό κομφούζιο που υπήρχε στους Ελληνικούς δρόμους, φανταστείτε πόσο αναγκαία έκανε την παρουσία των Τροχονόμων.
Σε μια εποχή που οι αστυνομικοί δεν αντιμετωπίζονταν από την κοινή γνώμη ως εχθροί, οι πολίτες και οι καταστηματάρχες της Αθήνας είδαν με πολύ συμπάθεια την εργώδη προσπάθεια των τροχονόμων, ενώ επαινετικά σχόλια για το έργο τους είχαν γραφτεί και στις περισσότερες εφημερίδες. Στο ξεκίνημά τους οι Τροχονόμοι εκτός από τις μεγάλες προσπάθειες που κάνανε για να βάλουν σε τάξη αυτό το άναρχο κυκλοφοριακό, είχανε μέσα σε όλα τ’ άλλα να αντιμετωπίσουν και τους οδηγούς των μηχανοκίνητων οχημάτων που ήταν τελείως απροσάρμοστοι.
Το δυσκολότερο όμως έργο, το είχαν αναλάβει οι «Τροχονόμοι παντός καιρού», αυτοί δηλαδή που ρυθμίζανε την κυκλοφορία στους κεντρικούς δρόμους, αρχικά πάνω σε καρεκλάκια και μετά μέσα σε «βαρελάκια». Ακίνητοι εκεί, με τις ώρες, φορώντας κράνος ή πηλήκιο, στολή και γάντια ψηνότανε από το λιοπύρι του καλοκαιριού και υποφέρανε τον χειμώνα μέσα στο κρύο. Και παρότι για την προστασία τους είχαν μπει σε βαρελάκια, δεν ήταν και λίγες οι φορές που είχαν παρασυρθεί μαζί με τα βαρελάκια από ατζαμήδες οδηγούς…
O βασιλιάς και το έθιμο
Την παραμονή πρωτοχρονιάς του 1936 οι διαβάτες των κεντρικών δρόμων της Αθήνας αιφνιδιάστηκαν από την απρόσμενη παρουσία του ίδιου του Βασιλιά στην πλατεία Ρηγίλλης. Ο Βασιλιάς πλησίασε το σταθερό βάθρο του τροχονόμου που βρισκόταν σε υπηρεσία, του ευχήθηκε δια χειραψίας καλή χρονιά ενώ ο οδηγός του Βασιλιά εναπέθεσε μπροστά στο βάθρο του κουτιά με γλυκά και φιάλες με κρασί.
Ο Βασιλιάς επανέλαβε την ίδια χειρονομία σε όλες τις κεντρικές διασταυρώσεις που βρίσκονταν σταθερά βάθρα τροχονόμων γνωρίζοντας την επιδοκιμασία και τις ζητωκραυγές από όλους τους τυχαία παριστάμενους.
Σύσσωμος ο Τύπος της εποχής σχολίασε επαινετικά την χειρονομία του Βασιλιά και από την στιγμή εκείνη θεσμοθετήθηκε άτυπα το έθιμο της προσφοράς δώρων στους τροχονόμους τόσο από αυτοκινητιστές όσο και από καταστηματάρχες αλλά και από απλούς πολίτες.
Οι παλιοί τροχονόμοι και τα δώρα
Χαρακτηριστικές είναι οι συλλεκτικές εικόνες από τον youtuber ORFFEAS σε ένα νοσταλγικό βίντεο με τίτλο «Οι παλιοί Έλληνες τροχονόμοι και τα δώρα τους»: