Το Κτηματολόγιο παλαίωσε και φαίνεται ότι ωριμάζει. Σε έναν μήνα από σήμερα θα… κλείσει τα 30 και, εάν δε βρεθεί μπροστά σε νέα εμπόδια, στα τέλη του 2025 «η Ελλάδα θα διαθέτει επιτέλους κτηματολόγιο, έναν ακριβή χάρτη της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας», όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από το βήμα της Βουλής.
Από το 1995, οπότε ιδρύθηκε, και για τις επόμενες δεκαετίες, το Κτηματολόγιο πέρασε από πολλές περιπέτειες – οικονομικές, διοικητικές, μνημονιακές.
Τέλος χρόνου
Χθες ωστόσο έφτασε σε μια ημερομηνία-ορόσημο καθώς έληξε η προθεσμία για δηλώσεις ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και στις τελευταίες περιοχές για τις οποίες η διαδικασία υποβολής ήταν ακόμη ανοιχτή. Δόθηκε όμως, κατ’ εξαίρεση, μια ολιγοήμερη παράταση έως τις 20 Δεκεμβρίου, σε πέντε περιοχές όπου τα ποσοστά δηλώσεων ιδιοκτησίας παραμένουν χαμηλά. Πρόκειται για τις μελέτες Κέρκυρας, Θεσπρωτίας, Βορείου Ηρακλείου, Χανίων και Ρεθύμνου.
Πάντως, οι περιουσίες δε χάνονται. Και στην υπόλοιπη χώρα, εάν ένα ακίνητο δεν έχει δηλωθεί, μπορεί ο πραγματικός ιδιοκτήτης, όπου το Κτηματολόγιο λειτουργεί, να προσκομίσει, εφόσον έχει μεταγεγραμμένο τίτλο στο παλιό Υποθηκοφυλακείο, αποδοχή κληρονομιάς, δικαστική απόφαση χρησικτησίας, συμβόλαιο αγοραπωλησίας κ.λπ., ώστε να εγγράψει και να κατοχυρώσει το περιουσιακό του δικαίωμα.
Προβλήματα
Η ισχύς συμβολαίων και άλλων νομικών εγγράφων που πιστοποιούν την περιουσία παραμένουν σε ισχύ. Αν και όσο αργεί κανείς να δηλώσει το ακίνητό του, τόσο μεγαλύτερα προβλήματα θα αντιμετωπίσει, αφού οι διαδικασίες περιπλέκονται.
Σε κάθε περίπτωση, ως μεγάλο «αγκάθι» της διαδικασίας κτηματογράφησης παραμένει το πλήθος των αδήλωτων ιδιοκτησιών, καθώς μπορεί να είναι χαμηλό το ποσοστό τους σε περιοχές όπου τα ακίνητα έχουν σημαντική αξία (π.χ. 3% στον Δήμο Αθηναίων με περίπου 22.500 οριζόντιες «ορφανές» ιδιοκτησίες), αλλά αυξάνεται σημαντικά στον εξωαστικό χώρο, ξεπερνώντας, κατά μέσο όρο, το 8% σε πανελλαδικό επίπεδο.
Συνολικά, σε όλη τη χώρα τα «άγνωστου ιδιοκτήτη» υπολογίζονται σε 3,2 εκατομμύρια (από το σύνολο των περίπου 40 εκατ. ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων), με 140.000 να είναι εκείνα με κτίσμα. Από το σύνολο των «ορφανών» ιδιοκτησιών εκείνα που βρίσκονται σε περιοχές όπου το Κτηματολόγιο λειτουργεί είναι πάνω από 420.000.
Στο Δημόσιο
Οι συγκεκριμένες περιουσίες, εάν δεν εμφανιστούν οι ιδιοκτήτες τους, θα περιέλθουν στο Δημόσιο, σταδιακά, ανάλογα με τον χρόνο που θα περαιώνεται η κτηματογράφηση σε κάθε περιοχή.
Στις πρώτες 36 περιοχές που είχαν «κλείσει» το 2017-2018 και σε όσες είχαν λήξει οι παρατάσεις τους, χιλιάδες ιδιοκτησίες θα περνούσαν στην κυριότητα του Δημοσίου, όμως με νέα παράταση που δόθηκε προ ημερών, η προθεσμία οριστικοποίησης των αρχικών εγγραφών πάει 12 μήνες μετά την ολοκλήρωση κτηματογράφησης σε όλη τη χώρα που, βάσει του υφιστάμενου χρονοδιαγράμματος, θα συμβεί στο τέλος του 2025. Άρα, οι αγωγές διόρθωσης και η εξωδικαστική διόρθωση μετατίθενται για το τέλος του 2026. Με άλλα λόγια, τα πρώτα ακίνητα θα περιέλθουν στην περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου, με τη διαδικασία οριστικοποίησης της πρώτης εγγραφής, στο τέλος του 2026.
Το «τοπίο» με τα «ορφανά» ακίνητα αναμένεται να ξεκαθαρίσει έως την άνοιξη του 2025, τόσο ως προς τον ακριβή αριθμό τους όσο και ως προς τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, δηλαδή εάν πρόκειται για αξιοποιήσιμα κτίρια ή οικόπεδα, ώστε να αποφασιστεί η τύχη τους. Οπως επισημαίνει ο ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κώστας Κυρανάκης, το «χαρτοφυλάκιο» των αδήλωτων οικοπέδων έχει πάρα πολλή… φύρα.
Για παράδειγμα, υπάρχουν οι λεγόμενες «φλοίδες», δηλαδή πολύ στενά κομμάτια γης, τα οποία απομένουν μεταξύ δύο γειτονικών ιδιοκτησιών που έχουν δηλωθεί, αλλά τα όριά τους δεν συμπίπτουν, δίχως να μεσολαβεί δρόμος. Επίσης, στη λίστα με τα «αγνώστου» έχουν περάσει πολλά δικαιώματα υψούν (ο λεγόμενος αέρας), καθώς πολλοί δικαιούχοι ξέχασαν να τα δηλώνουν, με κίνδυνο να βρεθούν συνιδιοκτήτες με το Δημόσιο.
Δημοπρατήσεις
Πάντως, μια πρώτη εισήγηση για την εκμετάλλευση των αδήλωτων ιδιοκτησιών που θα περιέλθουν στο Δημόσιο και είναι αξιοποιήσιμες έχει γίνει ήδη από το επιτελείο του κ. Κυρανάκη, αν και η τελική απόφαση ανήκει στον Πρωθυπουργό. Ειδικότερα, προτείνεται η δημιουργία ενός ταμείου το οποίο θα δημοπρατήσει τα ακίνητα, ώστε να δημιουργηθεί ένα αποθεματικό για την ενίσχυση των νέων ζευγαριών και γενικότερα της νέας γενιάς ως μια δράση ανάσχεσης του δημογραφικού προβλήματος.
Ακίνητα-φιλέτα
Τα κόλπα επιτηδείων με τα αδήλωτα οικόπεδα
Οι αδήλωτες ιδιοκτησίες αποτελούν «μαγνήτη» για επιτήδειους, οι οποίοι επιχειρούν να αποκτήσουν ακίνητα-φιλέτα που δε δηλώθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους, ιδιώτες ή Δημόσιο.
Δεν έχει περάσει μία εβδομάδα που ο υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κώστας Κυρανάκης κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά εναντίον κυκλώματος που επιχείρησε να δηλώσει 45 ακίνητα-φιλέτα σε τρία νησιά του Αργοσαρωνικού (Αγκίστρι, Υδρα και Σπέτσες), συνολικής έκτασης πάνω από 550.000 τετραγωνικά μέτρα. Η απάτη έγινε με την επίκληση της χρησικτησίας και με τροποποιημένες δηλώσεις Ε9 στις οποίες τα ακίνητα δηλώθηκαν ως ιδιοκτησία του. Και η συγκεκριμένη περίπτωση αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου, καθώς έχει στηθεί μεγάλος χορός από αισχροκερδείς που επιχειρούν να σφετεριστούν ξένες περιουσίες. Μέσω των ψηφιακών ελέγχων του Κτηματολογίου, έχουν εντοπιστεί και άλλα «κοράκια». Στη Χαλκιδική, ελέγχεται υπόθεση κυκλώματος που έχει δηλώσει πάνω από 130 οικόπεδα, ενώ έρευνες γίνονται για αντίστοιχα «κοράκια» που δρουν στα νησιά των Κυκλάδων, των Δωδεκανήσων, στη Λευκάδα κ.α.
Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο κ. Κυρανάκης, είναι πολλές οι περιπτώσεις που καταγράφονται πολλαπλές δηλώσεις με χρησικτησία και μεταχρονολογημένη Ε9 και διενεργούνται έρευνες. Σύμφωνα με τον υφυπουργό, εντοπίζονται κυρίως σε επαρχιακές περιοχές, στις οποίες ιδιοκτήτες αμέλησαν να δηλώσουν την περιουσία τους, έχουν μείνει κενά στην κτηματογράφηση τα οποία, όπως λέει χαρακτηριστικά, μαθαίνονται στην τοπική κοινωνία.