Στην Περαχώρα άναψε η πρώτη σπίθα της Επανάστασης των Γερανείων που γρήγορα θέριεψε, έγινε πυρκαγιά και μεταλαμπαδεύτηκε στα Μπίσια, στα Κούντουρα, στα Βίλια και στα Μέγαρα.
Στις 15 Μαρτίου 1821 συγκεντρώνονται στην Περαχώρα οι Φιλικοί και πρόκριτοι των Δερβενοχωρίων και αποφασίζουν την Επανάσταση της περιοχής, τη συγκέντρωση οπλοφόρων για να αποκλείσουν τα Μεγάλα Δερβένια των Γερανείων, και στις 27 Μαρτίου 1821, οι συναθροισθέντες στην Περαχώρα 1.500 ένοπλοι Δερβενοχωρίτες ξεκίνησαν να κάνουν πραγματικότητα το όνειρο της Λευτεριάς.
Οι Περαχωρίτες συμμετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά τον πρώτο χρόνο της Ελληνικής Επανάστασης 1821 στην περιοχή του Ισθμού, της Παλαιάς Κορίνθου και του Ακροκορίνθου, έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο και στις τρεις πολιορκίες του κάστρου, που «κρατούσαν» οι Οθωμανοί. Παραστάθηκαν εκεί για εννέα ολόκληρους μήνες πολιορκίας από την αρχή έως και το επιτυχές τέλος της επιχείρησης, την παράδοση του Ακροκορίνθου (27 Μαρτίου 1821 έως 14 Ιανουαρίου 1822) επιδεικνύοντας πατριωτισμό, γενναιότητα, ηρωισμό, φιλοπατρία, πολεμική αρετή και θαυμαστό ήθος. Κατά το δεύτερο έτος της Ελληνικής Επανάστασης 1822 ο χώρος της Περαχώρας και οι ηρωικοί του κάτοικοι θα προσφέρουν στην πατρίδα τις μέγιστες υπηρεσίες τους.
Στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου 1822 κατά τη διεξαγωγή της ιστορικής Μάχης της Περαχώρας, οι Περαχωρίτες/Δερβενοχωρίτες και οι λοιπές ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλής τον Νικηταρά τον «Τουρκοφάγο» (Νικήτας Σταματελόπουλος) και με την παρουσία σπουδαίων οπλαρχηγών της Επανάστασης (Δημήτριος Υψηλάντης, Γρηγόριος Δικαίος – Παπαφλέσσας, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Γιωργάκης Χελιώτης Λύκος, Αναστασόπουλος, Αντώνης Κολοκοτρώνης, Παναγιώτης Κεφάλας κ.ά.), αντιμετώπισαν με επιτυχία στη χερσόνησο της Περαχώρας τους Οθωμανούς του Δράμαλη, που εγκλωβισμένοι στην Κόρινθο μετά την ήττα και τη νίλα τους στα Δερβενάκια, προσπάθησαν να καταλάβουν την Περαχώρα και στη συνέχεια να διαφύγουν μέσω των Μεγάλων Δερβενίων, στη Ρούμελη.
Η Μάχη της Περαχώρας, αποτελεί μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της μακραίωνης Τοπικής Ιστορίας της κωμόπολης της Περαχώρας και της ευρύτερης περιοχής της με πολυσήμαντη αξία τόσο για τη ματαίωση των μεγαλεπήβολων οθωμανικών στρατηγικών σχεδίων περί καταστολής του ένοπλου Αγώνα των Ελλήνων για Ελευθερία στην έναρξή του, όσο και στην όλη επιτυχία των ιερών σκοπών της Εθνεγερσίας του 1821.
Στη Μάχη της Περαχώρας, στην επιτυχή έκβασή της και στην ιδιαίτερη αξία της αναφέρονται σε επιστολές και στα απομνημονεύματά τους πολλοί από τους διακεκριμένους Αγωνιστές της Εθνεγερσίας του ’21, γεγονός που αναδεικνύει τη μεγάλη προσφορά της στον Αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων για Ελευθερία.
Ανάμεσά τους ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Πρίγκιπας Δημήτριος Υψηλάντης, ο Νικηταράς, ο Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης (Γενναίος), ο Υπασπιστής του Θ. Κολοκοτρώνη Φωτάκος Χρυσανθόπουλος, ο Γραμματικός του Γέρου του Μοριά Μιχαήλ Οικονόμου και ο Νικόλαος Σπηλιάδης.
Επιπλέον αναφορές στη μάχη γίνονται και σε απαντητικές επιστολές των Υδραίων προκρίτων, αφού ενημερώθηκαν για τη διεξαγωγή της σπουδαίας μάχης.
Γιατί είναι σημαντική αυτή η Μάχη :
Ματαίωσε τα οθωμανικά σχέδια για διαφυγή προς τη Στερεά Ελλάδα, μέσω των απόρθητων Μεγάλων Δερβενίων των Γερανείων, των παραμενόντων Τούρκων στην Κόρινθο μετά την καταστροφή τους στα Δερβενάκια και οδήγησε στο έσχατο σημείο απελπισίας το αποδεκατισμένο από την πείνα και τις αρρώστιες στράτευμα του Δράμαλη που εγκλωβίστηκε στην περιοχή της Κορίνθου χωρίς πιθανότητα ανεφοδιασμού
Η Μάχη της Περαχώρας, απόλυτα συνδυασμένη με τη Ναυμαχία των Σπετσών και του Αργολικού Κόλπου τον Σεπτέμβρη του 1822 ανέτρεψε την προσπάθεια των Οθωμανών επιτελικών να μειώσουν ή να εξουδετερώσουν τις πολύ θλιβερές και οδυνηρές συνέπειες για αυτούς της καταστροφής της διαβόητης – πανίσχυρης «Στρατιάς του Δράμαλη», δημιουργώντας αντιπερισπασμούς σε διαφορετικά σημεία του επαναστατημένου Μοριά για να διασπάσουν τις οργανωμένες ελληνικές δυνάμεις.
Αν δεν είχε πραγματοποιηθεί η Μάχη της Περαχώρας και η σθεναρή αντίσταση των ελληνικών δυνάμεων στη χερσόνησο της Περαχώρας, οι δρόμοι των Μεγάλων Δερβενίων θα έμεναν ανοιχτοί. Οι πολιορκημένοι Τούρκοι θα κρατούσαν γερή άμυνα και με τη βοήθεια των τουρκικών στρατευμάτων της Ρούμελης – που θα έβρισκαν ανοιχτή την πόρτα προς την Πελοπόννησο – θα περνούσαν στην αντεπίθεση και θα έθεταν έτσι σε μεγάλο κίνδυνο τους Επαναστάτες του Μοριά από το πρώτο τους ξεκίνημα.
«Τοιαύτη εστάθη η μάχη της Περαχώρας, η οποία τους μεν εδικούς μας ενεψύχωσε και εθάρρυνεν έτι μάλλον, τους δε εχθρούς έφερεν εις την εσχάτην αμηχανίαν».
Δημήτριος Υψηλάντης
Οι εν Περαχώρα Τούρκοι προ της χθες επέστρεψαν μετά των καραβιών τους αύθις εις Κόρινθον. Τον σκοπόν τους αγνοούμε. Όλαι αι αναγκαίαι θέσεις είναι καλώς προφυλαγμένοι. Εις Περαχώραν όμως τους έδωσαν καλόν τράκον οι δικοί μας.
Ανδρέας Παπαδιαμαντόπουλος
Οι Περαχωρίτες δεν εκδήλωσαν, ασφαλώς, την επαναστατική τους δράση μόνο στα πολεμικά γεγονότα της Κορίνθου, στην Πολιορκία του Ακροκορίνθου και στη Μάχη της Περαχώρας στα δύο πρώτα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης αλλά καθ’ όλη τη διάρκειά της. Αγωνίζονταν πάντα σύμφωνα με το κοινό σχέδιο, ενταγμένοι χωρίς τοπικιστικό πνεύμα στον κοινό Αγώνα και πολεμούσαν όπου η ανάγκη το απαιτούσε και όπου τους έστελνε η Προσωρινή Επαναστατική Διοίκηση.
Έχοντας στενές σχέσεις και δείχνοντας ιδιαίτερη συμπάθεια οι Δερβενοχωρίτες και οι Περαχωρίτες στον Νικηταρά, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τους Φλεσσαίους και τους Υδραίους προεστούς, με τους οποίους συνδέονταν συναισθηματικά εξαιτίας και της κοινής αρβανίτικης καταγωγής τους, σύμφωνα με αδιαμφισβήτητες ιστορικές πηγές τούς συναντάμε να πολεμούν για την Ελευθερία της Πατρίδας από κοινού με τους υπόλοιπους επαναστατημένους Έλληνες σε πολλούς ακόμα πολέμους.
Αλλά και μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδας και την επίτευξη της Εθνικής Ανεξαρτησίας, η Περαχώρα παρέμεινε στο ιστορικό προσκήνιο ως έδρα της Επαναστατικής Κυβέρνησης των Συνταγματικών, συνεχίζοντας, τους αγώνες των Ελλήνων για Δημοκρατία στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, για την κατοχύρωση και τον σεβασμό των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Στην Περαχώρα, στον ιστορικό ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών έλαβαν χώρα το 1832 οι συνεδριάσεις της αντι-συνέλευσης / αντικαποδιστριακής (Δ΄ κατ’ επανάληψιν Εθνική Συνέλευσις 1831-1832), της Κυβέρνησης των Συνταγματικών (Ιωάννη Κωλέττη, Ανδρέα Ζαΐμη, Γεώργιου Κουντουριώτη) και λοιπών αντικυβερνητικών πληρεξουσίων.