Χάλκινα όπλα και άλλα «αντικείμενα γοήτρου» αποκαλύφθηκαν σε τάφο της Πρώιμης Μυκηναϊκής Εποχής (περίπου 1600/1550 – 1550/1450 π.Χ.) στα Αηδόνια της Νεμέας, ενώ κυρίως πήλινα αγγεία και ειδώλια βρέθηκαν ταφή άλλης συστάδας. Αυτοί οι δύο τάφοι του μυκηναϊκού νεκροταφείου των Αηδονίων (περίπου 1600/1550 -1100 π.Χ.) ερευνήθηκαν στην φετινή έναρξη της συστηματικής ανασκαφής.
Το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονίων βρίσκεται στην ελαιόφυτη πλαγιά του λόφου που περιβάλλει από ανατολικά την ομώνυμη κοινότητα, προσφέροντας εξαιρετική θέα στην κοιλάδα της Φλιασίας. Έγινε γνωστό μετά τη βάναυση σύλησή του από οργανωμένες ομάδες αρχαιοκαπήλων, τη δεκαετία του 1970. Ακολούθησε ανασκαφή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, φέρνοντας στο φως ευρήματα που κατέστησαν δυνατό τον συσχετισμό τους με τα προϊόντα της λαθρανασκαφής, όταν αυτά διατέθηκαν για πώληση στο εξωτερικό, το 1993. Η άμεση αντίδραση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, δια του Μάλκολμ Γουίνερ, που ειδοποίησε την ελληνική πολιτεία μόλις είδε τον θησαυρό σε κατάλογο δημοπρασιών, οδήγησε στον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων το 1996). Πρώτη παρουσίασή τους έγινε μαζί με τα ευρήματα της ανασκαφής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ακολούθως στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νεμέας όπου και βρίσκονται σήμερα.
Στον χώρο των Αηδονίων η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας έχει ξεκινήσει την υλοποίηση ενός σύνθετου προγράμματος. Πρόκειται για μία συστηματική ανασκαφή και έρευνα για τη μελέτη των χρήσεων των τάφων, της δίαιτας και των δημογραφικών στοιχείων του πληθυσμού σε σχέση με την παραγωγή και την κατανάλωση αντικειμένων.
Στο δημοτικό σχολείο της κοινότητας, το οποίο έχει ήδη παραχωρηθεί στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας από τον Δήμο Νεμέας, προβλέπεται η δημιουργία ενός ενημερωτικού κέντρου, όπου μεταξύ άλλων θα αντιπαραβάλλονται τα πορίσματα της ανασκαφής με τις χαμένες, εξαιτίας της εκτεταμένης αρχαιοκαπηλίας, πληροφορίες.
Πρόσφατα ολοκληρώθηκε πρώτη περίοδος της ανασκαφής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας, υπό την Διεύθυνση του Προϊσταμένου της Υπηρεσίας, κ. Κωνσταντίνου Κίσσα, με την καθοριστική συμβολή του Nemea Center for Classical Archaeology του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Berkeley, διά της Διευθύντριας του, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας, Kim Shelton.
Σε τάφο της μεσαίας συστάδας, του οποίου η οροφή είχε καταρρεύσει, διακρίθηκε μία πρωτογενής ταφή και σημαντικός αριθμός ανακομιδών, κτερισμένες κυρίως με πήλινα αγγεία και ειδώλια. Ο δεύτερος τάφος που ανασκάφηκε, βρίσκεται στην κατώτερη συστάδα και είχε επανειλημμένα χρησιμοποιηθεί, εκτός από τη μυκηναϊκή εποχή, στη γεωμετρική και την αρχαϊκή περίοδο και μεταγενέστερα. Παρά την μακρόχρονη χρήση, στο θάλαμο του τάφου αυτού διατηρήθηκε αδιατάρακτος λάκκος της πρώιμης μυκηναϊκής εποχής (περίπου 1600/1550 – 1550/1450 π.Χ.), ο οποίος μεταξύ άλλων περιέλαβε ταφή κτερισμένη με χάλκινα όπλα και άλλα αντικείμενα γοήτρου.
Η μελέτη του συνόλου θα εμπλουτίσει τις γνώσεις για τα Αηδόνια της πρώιμης μυκηναϊκής, τις σχέσεις της θέσης με τις Μυκήνες καθώς και για τις ταφικές πρακτικές στη βορειοανατολική Πελοπόννησο. Στην ίδια περιοχή, σωστική ανασκαφή έφερε στο φως μία συστάδα υστερορωμαϊκών τάφων, τεκμηριώνοντας μία επιπλέον περίοδο χρήσης του χώρου.
Σύμφωνα με την Αικατερίνη Δημακοπούλου και τη Νικολέττα Διβάρη- Βαλάκου, η μυκηναϊκή νεκρόπολη των Αηδονιών βρίσκεται στην εύφορη περιοχή της Νεμέας, σε στρατηγική θέση, που δεν απέχει πολύ από τις Μυκήνες. Ανασκάφηκε από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία (Καλλιόπη Κρυστάλλη-Βότση) κατά τα έτη 1978-1980 και 1986. Οι περισσότεροι από τους τάφους του νεκροταφείου είχαν διαταραχθεί και συληθεί από αρχαιοκαπήλους πριν από την κανονική ανασκαφή τους. Πρόκειται για είκοσι τάφους, δεκαεννέα θαλαμωτούς σκαλισμένους στον φυσικό βράχο και έναν ορθογώνιο λακκοειδή. Οι περισσότεροι διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση και έχουν μακρείς κατηφορικούς δρόμους και μνημειώδεις προσόψεις. Συνήθως οι θάλαμοι είναι μεγάλοι, ορθογώνιου σχήματος και έχουν αμφικλινή οροφή. Μερικοί από τους τάφους έχουν πλευρικά δωμάτια και άλλοι χαμηλά θρανία, λαξευμένα στα τοιχώματα των θαλάμων.
(Φωτ: Μυκηναϊκό νεκροταφείο Αηδονίων, κατώτερη συστάδα, υστερορωμαϊκοί τάφοι)
Η ανασκαφή των τάφων απέδωσε πολλά και σημαντικά ευρήματα, όπως σφραγίδες, κοσμήματα, όπλα, εργαλεία, κεραμεική και ειδώλια. Τα πολυτιμότερα αντικείμενα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες, βρέθηκαν στον θαλαμωτό τάφο 7, μέσα σε λάκκο ανακομιδής, που είχε διαφύγει της προσοχής των αρχαιοκαπήλων. Αυτή η παράλειψή τους, βοήθησε στην ταύτιση του θησαυρού των Αηδονιών όταν βρέθηκε προς πώληση στις ΗΠΑ. Ο περίφημος θησαυρός περιέχει δύο χρυσά δαχτυλίδια-σφραγίδες, δύο χρυσά κι ένα δαχτυλίδι από ήλεκτρο, σφραγιδόλιθο από στεατίτη, αμέθυστο και αχάτη, χρυσά κοσμήματα και χάντρες και επίσης χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, ήλεκτρο, φαγιεντιακή και υαλόμαζα.
Το νεκροταφείο των Αηδονιών είναι ένα από τα πλουσιότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία της Πελοποννήσου και πρέπει να ανήκε σε έναν πολύ σημαντικό οικισμό, ο οποίος βρισκόταν σε στενή σύνδεση με τις Μυκήνες. Οι παλαιότεροι τάφοι του νεκροταφείου είναι σύγχρονοι με τους νεώτερους των ταφικών κύκλων Α και Β και με τους πρωιμότερους θαλαμωτούς τάφους των Μυκηνών (16ος-15ος αι. π.Χ.). Το νεκροταφείο πάντως, όπως δείχνουν τα ευρήματα, ήταν σε συνεχή χρήση για μεγάλο χρονικό διάστημα, από τον 16ο έως τον 13ο αιώνα π.Χ., και μπορεί να συγκριθεί με τα μεγάλα νεκροταφεία των Μυκηνών, των Δενδρών, της Πρόσυμνας, της Δειράδος και της Ασίνης στην Αργολίδα.
Αντιγόνη Καρατάσου