Εκατοντάδες πέτρινες πινακίδες ανακαλύφθηκαν από αρχαιολόγους στη πόλη Girsu (σημερινό Telloh) στο Ιράκ αποκαλύπτοντας τη διάρθρωση της γραφειοκρατίας στην αρχαία Μεσοποταμία πριν από περίπου 4.000 χρόνια.
Η ανακάλυψη έγινε στο πλαίσιο του «The Girsu Project», όπου ειδική ομάδα αρχαιολόγων του Βρετανικού Μουσείου συνεργάζεται με το Κρατικό Συμβούλιο Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ιράκ, με στόχο την ανάκτηση περισσότερων δεδομένων σχετικά με την προέλευση της Girsu και τη γέννηση των αστικών κέντρων στη Μεσοποταμία ήδη από το 2016.
Μερικά από τα ευρήματα που έχουν φέρει στο φως είναι και η Γέφυρα της Girsu η οποία θεωρείται η αρχαιότερη γέφυρα του κόσμου. Κάποια άλλα, πρόκειται να εκτεθούν σύντομα στο Εθνικό Μουσείο του Ιράκ στη Βαγδάτη.
Η αρχαία πόλη Girsu αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους θησαυρούς της ιρακινής κληρονομιάς και μέρος του πολιτισμού των Σουμέριων οι οποίοι εμφανίστηκαν στην Μεσοποταμία από το 6000-4000 π.Χ. Επρόκειτο για μία μεγαλούπολη η οποία εκτεινόταν σε μία έκταση χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά θρησκευτικά κέντρα της 3ης χιλιετίας π.Χ. Η πόλη βρισκόταν υπό τον έλεγχο της δυναστείας των Ακκάδων από το 2300 έως το 2150 π.Χ.
Παλαιότερες ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα και χωρίς να ακολουθείται η ενδεδειγμένη μεθοδολογία, με αποτέλεσμα η τεκμηρίωση των ευρημάτων να είναι ανεπαρκής. Το «The Girsu Project» έχει θέσει ως στόχο του να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα που εκκρεμούν με νέους κύκλους ανασκαφών.
Τα πρώτα λογιστικά φύλλα του κόσμου
Οι πέτρινες πινακίδες βρέθηκαν στη θέση ενός μεγάλου κτιρίου το οποίο είχε κατασκευαστεί από λάσπες και τούβλα -χαρακτηριστική τεχνική των Σουμέριων-, και ήταν χωρισμένο σε δωμάτια. Σε ορισμένες από τις πινακίδες αναγράφονται αρχιτεκτονικά σχέδια κτιρίων, αγροτικές εκτάσεις και χάρτες καναλιών.
Τα κείμενα αυτά περιγράφουν λεπτομερώς τα στοιχεία ενός τύπου διακυβέρνησης και αποκαλύπτουν ένα πολύπλοκο γραφειοκρατικό σύστημα το οποίο ανήκει σε έναν αρχαίο πολιτισμό.
Ο Σεμπαστιέν Ρέι, επιμελητής του Βρετανικού Μουσείου για την αρχαία Μεσοποταμία και διευθυντής του προγράμματος Girsu, δήλωσε ότι, «αυτά μπορεί κανείς να τα αποκαλέσει ως και λογιστικά φύλλα, δηλαδή τα πρώτα υλικά στοιχεία της πρώτης αυτοκρατορίας στον κόσμο τα οποία δηλώνουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε πραγματικά η Μεσοποταμία καθώς και τα μέσα με τα οποία ασκούσε τον έλεγχο».
«Ο Σαργκόν, ο αυτοκράτορας της Μεσοποταμίας, ανέπτυξε αυτή τη νέα μορφή διακυβέρνησης κατακτώντας όλες τις σουμεριακές πόλεις και δημιουργώντας αυτό που οι περισσότεροι ιστορικοί αποκαλούν ως την πρώτη αυτοκρατορία στον κόσμο», πρόσθεσε ο Ρέι.
Akkadian Cylinder Seal with inscription Shu-ilishu, interpreter of Meluhhan language … The seal reads: 'su-i-li-su / eme-bal me-luh-ha', which translates as: 'Su-ilisu –
— Archaeo – Histories (@archeohistories) March 17, 2025
Meluḫḫa (Me-luḫ-ḫaKI) is Sumerian name of a prominent trading partner of Sumer during Middle Bronze… pic.twitter.com/lSLsVIJ7Ej
Μάλιστα, «μέχρι να γίνουν αυτές οι τελευταίες ανασκαφές, οι πληροφορίες για την αυτοκρατορία περιορίζονταν σε αποσπασματικές βασιλικές επιγραφές ή σε πολύ μεταγενέστερα αντίγραφα ακκαδικών επιγραφών «τα οποία δεν μπορούν να θεωρηθούν απολύτως αξιόπιστα», όπως χαρακτηριστικά είπε ο Ρέι.
Η αυτοκρατορία των Ακκάδων διήρκεσε περίπου 150 χρόνια και έληξε με μια εξέγερση που εξασφάλισε την ανεξαρτησία της πόλης. Οι πινακίδες, που περιέχουν σφηνοειδή σύμβολα, ένα πρώιμο σύστημα γραφής, καταγράφουν κρατικές υποθέσεις και δαπάνες για τα πάντα, από ψάρια μέχρι οικόσιτα ζώα, από αλεύρι μέχρι κριθάρι, από υφάσματα μέχρι πολύτιμους λίθους. Αναγράφονται επίσης, τα ονόματα των επαγγελματιών, ενώ υπάρχουν ονόματα ανδρών, γυναικών και παιδιών.
«Οι γυναίκες κατείχαν σημαντικά αξιώματα στο κράτος, όπως αυτό του αρχιερέα, παρότι ήταν μια κοινωνία που διοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από άνδρες. Αλλά ο ρόλος της γυναίκας ήταν τουλάχιστον υψηλότερος από πολλές άλλες κοινωνίες, και αυτό είναι αναμφισβήτητο με βάση τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας», πρόσθεσε ο υπεύθυνος του προγράμματος.
Οι θέσεις εργασίας που αναγράφονται αφορούν από το σπάσιμο της πέτρας μέχρι και την αρμοδιότητα καθαρισμού του ναού. «Το να σκουπίζεις το δάπεδο όπου βρίσκονταν οι θεοί και ο αρχιερέας ήταν πολύ σημαντικό. Οι πόλεις της αρχαίας Μεσοποταμίας θεωρητικά ανήκαν στους θεούς και τα μέλη της εργάζονταν για εκείνους», εξήγησε ο Ρέι.
Τα νέα ευρήματα διατηρήθηκαν in situ, δηλαδή στο αρχικό τους πλαίσιο και μορφή, καθώς οι αρχαιολόγοι μπορούν να πουν με βεβαιότητα ότι έχουν στα χέρια τους τις πρώτες ενδείξεις κρατικής διακυβέρνησης στον κόσμο.
Τα ευρήματα έχουν σταλεί στο Εθνικό Μουσείο του Ιράκ στη Βαγδάτη για περαιτέρω μελέτη, ενώ βρίσκεται υπό συζήτηση το ενδεχόμενο ταξιδέψουν υπό τη μορφή δανείου στο Βρετανικό Μουσείο.
Με πληροφορίες από The Guardian, The British Museum