Σαν σήμερα στις 10 Μαρτίου του 1923 βυθίστηκε η «ευκαιρία» «Αλέξανδρος Ζ» παίρνοντας μαζί της στον βυθό της θάλασσας, επισήμως, 297 άτομα που υπηρετούσαν στο Πολεμικό Ναυτικό.
Για όσους δεν έχουν υπηρετήσει στο Πολεμικό Ναυτικό, «ευκαιρία» ονομάζονται τα πλοία που μεταφέρουν τους εξοδόχους από τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας προς το λιμάνι του Πειραιά και το αντίθετο.
Τα πλοία που ανέλαβαν καθήκοντα «ευκαιρίας» το 1923, έτος στο οποίο εκτυλίσσεται η τραγωδία, περιλάμβαναν τα ατμόπλοια «Μύκονος» της εταιρείας Εμπειρίκου, «Σαλαμινία», βοηθητικό του στόλου, το ρυμουλκό «Αλέξανδρος Ζ» της εταιρείας Αλέξανδρου Ζαλόκωστα (επίτακτο) και το επίσης ιδιωτικό επίτακτο «Έλση Ζ».
Το Αλέξανδρος Ζ, ήταν ένα μικρό ρυμουλκό που ναυπηγήθηκε το 1920 στην Ολλανδία, από την εταιρεία NV Baanhoek. Είχε μήκος 28 μέτρων και πλάτος 20.6 μ. Το Ζ στο όνομα του είναι από την εταιρεία Ζαλοκώστα, στην οποία ανήκε.
Κατά τα Σαββατοκύριακα, το έργο των σκαφών «ευκαιρίας» ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό, καθώς μετέφεραν μεγάλους αριθμούς επιβατών που είτε επέστρεφαν στα σπίτια τους είτε αναχωρούσαν από αυτά.
Η 10η Μαρτίου 1923, ήταν ημέρα Σάββατο και τα πληρώματα των θωρηκτών «Αβέρωφ», «Λήμνος» και «Κιλκίς» ανυπομονούσαν να εξέλθουν από τον Ναύσταθμο. Το ρυμουλκό «Αλέξανδρος Ζ» αναχώρησε υπερφορτωμένο λόγω της μεγάλης προσέλευσης, ενώ η θάλασσα ήταν ταραγμένη με έντονο νοτιά.
Το σκάφος, ενώ βρισκόταν κοντά στη νησίδα Ψυτάλλεια, άρχισε να παίρνει κλίση λόγω των κυμάτων που το χτυπούσαν από τη δεξιά πλευρά. Οι επιβαίνοντες μετακινήθηκαν στην αριστερή πλευρά για να αποφύγουν τα νερά, γεγονός που αύξησε την επικινδυνότητα.
Παρά τις προσπάθειες των αξιωματικών που τους καλέσουν να μετακινηθούν και στη δεξιά πλευρά, οι επιβαίνοντες δεν ανταποκρίθηκαν. Κάποιοι που άκουσαν την εντολή βράχηκαν από τα κύματα και επέστρεψαν στην αρχική τους θέση με αποτέλεσμα το πρόβλημα της κλίσης και της επικινδυνότητας του σκάφους να παραμένει.
Μόλις δύο με τρία λεπτά της ώρας ήταν αρκετά ώστε το «Αλέξανδρος Ζ» να βυθιστεί παρασέρνοντας τους περισσότερους επιβάτες του. Το ρολόι έδειχνε 14:30 όταν συνέβη η ανατροπή ενώ την ίδια στιγμή ανατινάχθηκαν οι λέβητες λόγω της απότομης ψύξης από τη θάλασσα. Από την έκρηξη αυτή υψώθηκε μια στήλη καπνού που υπεδείκνυε σε όσους βρίσκονταν στην ακτή το σημείο της τραγωδίας. Από την ανατροπή του σκάφους γλύτωσαν όσοι την ώρα εκείνη βρίσκονταν στην πρύμνη, καθώς πρόλαβαν να πηδήξουν στη θάλασσα και να απομακρυνθούν. Οι περισσότεροι όμως δυστυχώς εγκλωβίστηκαν εντός του σκάφους και παρασύρθηκαν στον βυθό.
Σε αυτό το δυστύχημα ξεκληρίστηκε η Μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού, καθώς ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και 21 μουσικοί. Η μπάντα ουσιαστικά επανιδρύθηκε έναν μήνα μετά με το Ν.Δ. της 21ης Απριλίου 1923 «Περὶ βαθμολογίας καί προσόντων προαγωγής τῶν μουσικῶν τοῦ Βασιλικού Ναυτικοῦ».
Μεταξύ των θυμάτων ήταν και 30 Ποριώτες, που υπηρετούσαν στο Πολεμικό Ναυτικό.
Ο τότε Αξ/κός του ΠΝ, Θεολόγος Ι. Θεολογίδης, ο οποίος τότε υπηρετούσε στο ΛΗΜΝΟΣ, υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της πάλης του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ζ με τα κύματα και της βύθισής του.
Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της τραγωδίας με το ναυάγιο του «Αλέξανδρου Ζ», στις μάχιμες μονάδες του στόλου έχασαν τη ζωή του κάπου 290 μέλη των πληρωμάτων τους, στην περίοδο 1940 – ΄44, ενώ στο ναυάγιο αυτό χάθηκε απροσδιόριστος αριθμός ανθρώπων, που ίσως πλησιάζει ακόμη και τους 400, αν και επίσημα αναφέρονται 297.
Σαν σήμερα: Η τραγική αφήγηση αυτόπτη μάρτυρα
Ο τότε Αξ/κός του ΠΝ, Θεολόγος Ι. Θεολογίδης, ο οποίος τότε υπηρετούσε στο ΛΗΜΝΟΣ, υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της πάλης του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ζ με τα κύματα και της βύθισής του.
«…Μόλις απομακρύνθηκε λίγο από το Κερατσίνι το «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ζ», η θάλασσα άρχισε να αγριεύει και πάλι. Ένα μπουρίνι, που το συνόδευε χοντρό χαλάζι, έκανε αγριότερη τη μανιασμένη θάλασσα. Από το «ΛΗΜΝΟΣ» που υπηρετούσαμε τότε, βλέπαμε τον άγριο κλυδωνισμό του σκάφους, την πάλη του πλοίου με τα κύματα κι έσφιγγε η καρδιά μας… Το ταξίδι από το Κερατσίνι ως τον Πειραιά, αν και πολύ μικρό, μόλις μισή ώρα, εν τούτοις δεν είναι από τα ευκολότερα.
Πολλές φορές η φουρτούνα μεταξύ Λειψοκουτάλας και του προλιμένα, έκανε να κινδυνεύσουν και μεγάλα καράβια. Βάρκες δε, πάρα πολλές έχουν χαθεί στο στενό αυτό. Κατά τις 14.00′, η τρικυμία έφτασε στη μεγαλύτερη της ένταση. Πελώρια κύματα που διαδέχονταν το ένα το άλλο, εξορμούσαν πάνω στο μικρό σκάφος και ζητούσαν να το καταπιούν.
Αφρισμένα και μανιασμένα, έσπαγαν στα πλευρά του μικρού καραβιού και τα νερά έμπαιναν απ’ τη μια ως την άλλη άκρη του καταστρώματος και βρίσκονταν πια σε άμεσο κίνδυνο. Ξαφνικά, ένα τεράστιο κύμα, κατόπιν δεύτερο και τρίτο πλήττουν το σκάφος, που αρχίζει να γέρνει από τη μια πλευρά. Οι συσσωρευμένοι στο κατάστρωμα ναύτες που με βία συγκρατούνταν όρθιοι, μετακινούνται προς την αντίθετη πλευρά. Τότε πια το καράβι γέρνει πολύ κι ένα τεράστιο κύμα πλημμυρίζει το μηχανοστάσιο. Η κλίση του πλοίου αυξάνεται και στον πρώτο ισχυρό κλυδωνισμό, όλοι οι ναύτες που ήταν στο κατάστρωμα, σαν συμπαγής μάζα, εκύλισαν στη θάλασσα.
Η ορμητικότητα των «κυλιόμενων» στη θάλασσα ναυτών επέκτεινε την κλίση, το σκάφος έχασε την ισορροπία του, ανετράπη και γερμένο όπως ήταν, το κατάπιε ακαριαία ένα τεράστιο κύμα! Βουλιάζοντας το καράβι, συμπαρέσυρε όλους τους ευρισκόμενους στο υπόφραγμα αξιωματικούς και ναύτες λόγω της σχηματισθείσης δίνης».
Σαν Σήμερα: Η κηδεία των νεκρών
Την επομένη του ναυαγίου (Κυριακή 11 Μαρτίου 1923) το απόγευμα έγινε στον Άγιο Νικόλαο του Ναυστάθμου η κηδεία των 17 ανασυρθέντων, μέχρι τότε, νεκρών.
Στη νεκρώσιμη ακολουθία συμμετείχε πλήθος επισήμων, μεταξύ των οποίων: ο Αρχηγός της Επανάστασης Νικόλαος Πλαστήρας, ο Μητροπολίτης Αθηνών κ. κ. Χρυσόστομος, οι Συνοδικοί Μητροπολίτες Τρίκκης, Σύρου και Ναυπακτίας, ο Υπουργός των Ναυτικών Υποναύαρχος Κ. Βούλγαρης, ο Αρχηγός του Στόλου Υποναύαρχος Χατζηκυριάκος, ο Υπασπιστής του Βασιλιά Γεωργίου κ. Κ. Ρουσσέν, ο Αρχηγός της βρετανικής αποστολής Αντιναύαρχος σερ Ώμπρεϋ Σμιθ, ακόλουθοι ξένων πρεσβειών, τα μέλη της αγγλικής ναυτικής αποστολής, τα μέλη της αγγλικής αποστολής της αστυνομίας πόλεων, ο Αρχηγός της ιταλικής αποστολής κ. Γκαρρόνι, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Παναγιωτόπουλος, ο Διοικητής του Ναυστάθμου Υποναύαρχος Παπαχρήστος και οι κυβερνήτες των πολεμικών πλοίων.
Η συμμετοχή του κόσμου στην κηδεία ήταν μοναδική, μεταφέρθηκαν με ατμόπλοια από τον Πειραιά περίπου 4.000-5.000 άτομα. Η Σαλαμίνα συμμετείχε σύσσωμη.
Έγραψε εφημερίδα τότε: «Σημειωτέον, ότι συγκεντρώθησαν ενταύθα επίσης εν σώματι και πάντες περίπου οι κάτοικοι της πόλεως Σαλαμίνος και οι κατοικούντες εις τα προάστεια ταύτης, Αμπελάκι, Παλούκια, Καματερό κ.λπ. ούτως ώστε ο συγκεντρωθείς κόσμος υπερέβαινε τας 8.000.».
