Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων είναι μια ευκαιρία να γιορτάσουμε και να αναγνωρίσουμε τη σημασία της ζωής που μας περιβάλλει. Τα ζώα, από τα πιο κοινά μέχρι τα πιο σπάνια και εξωτικά, μας αποκαλύπτουν συναρπαστικά στοιχεία για τη φύση τους, τη συμπεριφορά τους και τις μοναδικές ικανότητές τους. Πολλά από αυτά τα πλάσματα επιδεικνύουν αξιοθαύμαστες ιδιότητες που προκαλούν δέος και σεβασμό για τον πλούτο της βιοποικιλότητας στον πλανήτη μας. Για την επόμενη φορά που θα θέλετε να καλύψετε την αμήχανη σιωπή σε μια συζήτηση, ακολουθούν μερικά από τα πιο εκπληκτικά και ενδιαφέροντα facts του ζωικού βασιλείου:
- Οι δράκαινες Κομόντο μπορούν να γεννήσουν χωρίς καμία σεξουαλική επαφή
Μπορεί να μην υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη, υπάρχει όμως στη φύση. Οι θηλυκοί δράκοι του Κομόντο, μερικά από τα πιο επικίνδυνα ζώα του βασιλείου, μπορούν να αναπαράγονται και μόνες τους, χωρίς τη συμβολή των αρσενικών. Με αυτόν τον τρόπο γεννιούνται ταυτόσημα μικρά αλλά για την επιβίωση του είδους, ενστικτωδώς ψάχνουν να ζευγαρώσουν. - Πετάει ο βάτραχος; Πετάει Ναι, ο ιπτάμενος βάτραχος του Wallace – ένας από τους πιο περίεργους βατράχους στον κόσμο – εκτοξεύεται στον αέρα χρησιμοποιώντας τα τεράστια δικτυωτά πόδια του, τα οποία του επιτρέπουν να ελέγχει την κάθοδό του και ακόμη και να οδηγεί στον αέρα.
- Τα φλαμίνγκο είναι ροζ μέσα κι έξω
Αυτά τα εντυπωσιακά πουλιά αποκτούν το ροζ χρώμα τους από τις γαρίδες και τους οργανισμούς που τρώνε. Η χρωστική ουσία καροτενοειδών που περιέχουν οι τροφές τους μετατρέπεται σε ροζ απόχρωση, μια απόδειξη του πώς η διατροφή τους επηρεάζει τη φυσική τους εμφάνιση. - Η ιστορία για ένα κοτόπουλο που έζησε για 18 μήνες χωρίς κεφάλι
Ακούγεται σαν ταινία του Tim Burton κι όμως είναι αλήθεια. Όταν κόβεται το κεφάλι ενός κοτόπουλου, τα κομμένα νεύρα στέλνουν παρορμήσεις στους μύες των ποδιών και των φτερών, γεγονός που μπορεί να κάνει το υπόλοιπο ζώο να τρέχει γύρω-γύρω χωρίς να πεθαίνει.Συνήθως αυτό διαρκεί δευτερόλεπτα, αλλά το 1945 στις ΗΠΑ, ένα πουλί με το όνομα «Miracle Mike the Headless Chicken » έζησε για 18 ολόκληρους μήνες με κομμένο το κεφάλι. - Τα χταπόδια πεθαίνουν μετά τη γέννα Όλοι οι γονείς θυσιάζουν πολλά για το παιδί τους, αλλά τα χταπόδια δίνουν και την ίδια τους τη ζωή. Αυτό είναι το τέλος ενός θηλυκού χταποδιού: ακούνητη πάνω από τα αβγά της, τα προσέχει μέρα-νύχτα από θανάσιμες επιθέσεις, μέχρι που σιγά σιγά πεθαίνει η ίδια. Σε μια ένδοξα τραγική πράξη αυτοθυσίας, η μαμά χταπόδι σταματά να τρώει και πεθαίνει από την πείνα ακριβώς τη στιγμή που τα μικρά της είναι έτοιμα να κυνηγήσουν. Το σημείο του εγκεφάλου της που ζητά τροφή, “παγώνει” όταν φέρει στον κόσμο τα αβγά της. Μπορεί ακόμη και να επισπεύσει τον θάνατό της αφαιρώντας ενεργά μέρη του σώματός της.
- Τα σαλιγκάρια έχουν δόντια
Και μάλιστα πολλά, περισσότερα από όσα φαντάζεστε – περίπου 14.000 για την ακρίβεια. - Η γαλαζοαίματη σουπιά
Η σουπιά μπορεί να αλλάξει χρώμα σε 200 χιλιοστά του δευτερολέπτου, όσο γρήγορα μπορεί να ανοιγοκλείσει ένας άνθρωπος τα μάτια του. Επίσης, ξέρατε ότι έχουν μπλε αίμα; Αν έχετε καθαρίσει, πιθανότατα αυτό να το ξέρετε. Το αίμα τους είναι μπλε χάρη στην πλούσια σε χαλκό πρωτεΐνη που περιέχει, γνωστή ως αιμοκυανίνη, η οποία μεταφέρει οξυγόνο σε όλο το σώμα. (Το αίμα των θηλαστικών είναι κόκκινο λόγω της πλούσιας σε σίδηρο αιμοσφαιρίνης του, η οποία κάνει την αντίστοιχη δουλειά). - Τα έντομα έχουν καρδιά, παράγουν σάλιο και αναπνέουν
Τα τρία αυτά facts τα έβαλα μαζί αφού ήταν οι τρεις τελευταίες αναζητήσεις που χρειάστηκε να κάνω στο Google, όταν η κολλητή μου με ρώτησε «Λες οι κατσαρίδες να έχουν καρδιά;». Αν ποτέ κληθείτε να απαντήσετε στην ίδια ερώτηση: ναι, τα έντομα έχουν καρδιά και μάλιστα σε περίσσευμα. Έχουν μια κύρια καρδιά στην κοιλιά που τροφοδοτεί την αιμολέμφο, αλλά η δράση της δεν φτάνει στα άκρα. Για αντιστάθμιση, τα έντομα έχουν δευτερεύουσες καρδιές, οι οποίες διασφαλίζουν ότι η αιμολέμφος φτάνει σε ζωτικές εξωτερικές περιοχές, όπως οι κεραίες, όπου λαμβάνει χώρα η μυρωδιά και η ακοή. Επίσης μπορούν να παράγουν σάλιο και να αναπνέουν. - Υπάρχει ένας ουρακοτάγκος που είναι φαρμακοποιός
Αν ποτέ βρεθείτε τραυματισμένοι στη Σουμάτρα της Ινδονησίας (ένα σενάριο που δε σας το ευχόμαστε), δείτε αν εφημερεύει ο ουρακοτάγκος-φαρμακοποιός. Ο συγκεκριμένος ουρακοτάγκος είχε τραυματιστεί και προκειμένου να επουλώσει την πληγή του, έφτιαχνε μια πάστα, μασώντας τους μίσχους και τα φύλλα του φυτού Akar Kuning ( Fibraurea tinctoria ), το οποίο έχει θεραπευτικές και αντισηπτικές ιδιότητες. Στη συνέχεια άπλωνε την αλοιφή στην πληγή, μια διαδικασία που επαναλάμβανε για αρκετές μέρες, σαν αντιβίωση. - Ο βάτραχος που αδιαφορεί για την αποτρίχωση
Οκ, μπορεί να μην είναι ακριβώς τρίχες αλλά σίγουρα μοιάζει. Το αρσενικό Trichobatrachus robustus – με το παρατσούκλι ο τριχωτός βάτραχος – αναπτύσσει ένα παχύ κρόσσι που μοιάζει με τρίχες κατά μήκος των πλευρών και των μηρών του. Αυτό είναι στην πραγματικότητα μια μάζα λεπτών νημάτων δέρματος γεμάτη με αιμοφόρα αγγεία και είναι ένα προσωρινό όργανο που μπορεί να ενισχύσει την αναπνευστική ικανότητα σε στιγμές ανάγκης. - Τα μωρά τα φέρνει ο αρσενικός ιππόκαμπος
Οι ιππόκαμποι εμφανίζουν ένα είδος «αντίστροφης εγκυμοσύνης» – μετά τη γονιμοποίηση, τα αβγά μεταφέρονται στο σώμα του αρσενικού για να αναπτυχθούν. Εκεί λαμβάνουν οξυγόνο και προστασία και η κύηση διαρκεί από 14 έως 28 ημέρες, μετά από τις οποίες το αρσενικό γεννά τα μικρά του. - Οι ελέφαντες κάνουν κηδείες και μνημόσυνα
Αν διαβάσατε ποτέ τα βιβλία ή είδατε τη σειρά κινουμένων σχεδίων «Μπαμπάρ», θα γνωρίζετε ότι οι ελέφαντες θρηνούν όταν χάνουν κάποιο μέλος της φυλής τους. Μάλιστα, όπως και στις ανθρώπινες κοινωνίες, έχουν δικά τους τελετουργικά πένθους. Οι ελέφαντες «ακολουθούν» τον νεκρό στις τελευταίες του στιγμές, τον αποχαιρετούν και επισκέπτονται ακόμη και τους τάφους των νεκρών ελεφάντων, χρόνια αργότερα. Έχουν επίσης τη συνήθεια, όταν ένας ελέφαντας πεθαίνει να του αφαιρούν τους χαυλιόδοντες (συχνά βάρους ακόμη και 100 κιλών) και να τους κρατάνε σαν κειμήλιο. Κάποτε ένας ερευνητής έπαιξε μια ηχογράφηση ενός ελέφαντα που είχε πεθάνει. Ο ήχος προερχόταν από ένα ηχείο κρυμμένο σε έναν θάμνο. Η οικογένειά του άρχισε να φωνάζει δυνατά, κοιτάζοντας ολόγυρα. Η κόρη του νεκρού ελέφαντα φώναζε τον πατέρα της για μέρες μετά. Οι ερευνητές δεν επανέλαβαν ποτέ ξανά ένα τόσο σκληρό πείραμα. - Υπάρχει ένα ζώο που είναι μισό φυτό
Ο θαλάσσιος γυμνοσάλιαγκος Costasiella – γνωστός και ως «πρόβατο με φύλλα» και «Shaun-the-sheep slug» – είναι ένα φωτοσυνθετικό ζώο. Ξοδεύει μεγάλο μέρος του χρόνου του βόσκοντας θαλάσσια φύκια, αλλά δεν αφομοιώνει πλήρως αυτό το φυτικό υλικό. Κατά κάποιο τρόπο, διαχωρίζει τους χλωροπλάστες (τα πράσινα οργανίδια στα κύτταρα ενός φυτού που μετατρέπουν το ηλιακό φως σε χημική ενέργεια) από το υπόλοιπο γεύμα και τους ενσωματώνει στους δικούς του ιστούς, καθιστώντας τον γυμνοσάλιαγκα ένα σπάνιο παράδειγμα φωτοσυνθετικού ζώου. - Τα ζώα φοβούνται τους ανθρώπους περισσότερο από τα λιοντάρια
Ένας αριθμός μελετών έχει βρει ότι η άγρια πανίδα σε όλο τον κόσμο φοβάται το άνθρωπο και το βλέπει σαν «σούπερ αρπακτικό» πολύ περισσότερο από μερικούς από τους πιο διάσημους θηρευτές του κόσμου, όπως λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, αρκούδες και λύκους. Μέχρι και τα υπόλοιπα ζώα, θα διάλεγαν την αρκούδα. - Υπάρχουν ζώα που μπορούν να ζήσουν για πάντα
Ο θάνατος είναι το μόνο σίγουρο σε αυτή τη ζωή. Όχι, αν είσαι μέδουσα. Το μοναδικό ζώο στον κόσμο που αψηφά τον θάνατο είναι το είδος Turritopsis Dohrnii, ένα πανάρχαιο πλάσμα που παραμένει ζωντανό ακόμα και σήμερα. Δεν έχει ούτε καρδιά, ούτε εγκέφαλο, και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στη Μεσόγειο. Πλέον εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, συχνά κολλώντας σε πλοία μέσα στο νερό και ταξιδεύοντας μαζί τους. Η γονιμοποιήση λαμβάνει χώρα στο νερό, δημιουργώντας κάτι σαν προνύμφες, οι οποίες κάθονται στο βυθό και δημιουργούν αποικίες που λέγονται πολύποδες. Αυτοί οι πολύποδες αναπαράγονται ασεξουαλικά, δημιουργώντας ακριβή αντίγραφα του εαυτού τους. Όταν βρίσκονται στο στάδιο της μέδουσας, μπορούν να επανέλθουν στο στάδιο του πολύποδα, ακόμα και αφού έχουν κατακτήσει σεξουαλικη ωριμότητα. Έτσι, η αθάνατη μέδουσα “κοροϊδεύει” τον χρόνο και ξαναξεκινά από την αρχή τη ζωή της. - Οι βραδύποδες πάνε τουαλέτα μόνο μία φορά την εβδομάδα
Οι τεμπέληδες βραδύποδες ζουν κυρίως κουρνιασμένοι πάνω σε δέντρα. Κατεβαίνουν στο έδαφος μόνο σε δύο περιπτώσεις: για τσίσα ή κακά μία φορά κάθε πέντε έως επτά ημέρες ή όταν δεν μπορούν να περάσουν από το ένα δέντρο στο άλλο. - Τα πουλιά δεν ουρούν
Τα πουλιά είναι πλάσματα του αέρα και ως εκ τούτου πρέπει να παραμένουν όσο πιο ελαφριά γίνεται. Έτσι, αντί να εκκρίνουν τα απόβλητα ως ούρα και κόπρανα, τα πουλιά (με εξαίρεση τη στρουθοκάμηλο) ρίχνουν μια λευκή πάστα που περιέχει τόσο ούρα όσο και κόπρανα – τη γνωστή σε όλους μας «κουτσουλιά». Τα πουλιά έχουν μία οπή για να ξεφορτώνονται τα απόβλητα, που ονομάζεται κλοάκα. Η κλοάκα είναι το πολυεργαλείο της ανατομίας των πτηνών: οδηγεί στο ουροποιητικό, το πεπτικό και το αναπαραγωγικό σύστημα. Μέσα από αυτή την οπή τα πουλιά κατουράνε και κάνουν κακά ταυτόχρονα πάνω σε αυτοκίνητα και ανυποψίαστους περαστικούς. Οι δεινόσαυροι, οι πρόγονοι των πτηνών, είχαν επίσης κλωστήρες, όπως και τα αμφίβια, τα ερπετά, ορισμένα ψάρια και τα μονότροπα, όπως οι πλατύποδες. - Το φαινόμενο της γιγαντιαίας πεταλούδας Αν μια πεταλούδα περάσει από μπροστά μας, μπορεί να μας φτιάξει τη μέρα. Κι αν βλέπατε στο παράθυρό σας τη μεγαλύτερη πεταλούδα στον κόσμο; Έχει άνοιγμα φτερών 28 εκατοστά. Να φανταστείτε, το συγκεκριμένο είδος (Ornithoptera alexandrae) είναι που το πρώτο δείγμα που μελετήθηκε, έπρεπε να το πυροβολήσουν με κυνηγετικό όπλο.
- Οι νυχτερίδες δεν είναι τυφλές
Στην πραγματικότητα έχουν αρκετά καλή όραση. Ο μύθος ότι οι νυχτερίδες είναι τυφλές προέκυψε πιθανότατα επειδή πολλά είδη χρησιμοποιούν τον ήχο για να περιηγηθούν στο περιβάλλον τους τη νύχτα, ένα σύστημα γνωστό ως ηχοεντοπισμός. - Μερικά ψάρια μπορούν να περπατήσουν
Ναι, υπάρχουν ψάρια με χαρακτηριστικά που μοιάζουν με πόδια! Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα είναι το handfish (θαλάσσιο ψάρι με χέρια), το οποίο χρησιμοποιεί τα πτερύγιά του σαν πόδια για να «περπατάει» στον βυθό της θάλασσας αντί να κολυμπάει. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο batfish, που επίσης κινείται με τον ίδιο τρόπο στον βυθό χρησιμοποιώντας προσαρμοσμένα πτερύγια. Αυτά τα ψάρια έχουν εξελιχθεί με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσαρμογής που τα βοηθούν να μετακινούνται στο περιβάλλον τους με μοναδικό τρόπο.