Από την γαλλική επανάσταση κιόλας ο γάμος αποσπάσθηκε από το εκκλησιαστικό δίκαιο και θεωρούνταν πλέον αστική δικαιοπραξία. Έκτοτε υπήρξε σχετική ανοχή ως προς τις εξώγαμες συμβιώσεις, οι οποίες υπήρχαν ως κοινωνικό φαινόμενο, χωρίς όμως να μπορούν να επιφέρουν έννομα αποτελέσματα. Κατά αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε η γαλλική ορολογία Union libre η οποία σημαίνει ελεύθερη συνένωση, ελεύθερη συμβίωση.
Η Δανία ήταν η πρώτη χώρα που αναγνώρισε το σύμφωνο συμβίωσης αρχικά για τα ετερόφυλα ζευγάρια από το 1989, και 12 χρόνια μετά, το 2001, η προοδευτική Ολλανδία αναγνώρισε τον γάμο σε ομόφυλα ζευγάρια.
Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει οι κοινωνικές αλλαγές, θετικές ή αρνητικές, να έρχονται ετεροχρονισμένα, καθυστερημένα. Ίσως τονίζει ότι σαν λαός χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο να αφομοιώσουμε τις εξελίξεις που συμβαίνουν στον διεθνή πολυχώρο, ή ότι πιο απλά δεν είμαστε εμείς που τον καθορίζουμε.
Το 2008, επί κυβέρνησης κ.Καραμανλή δόθηκε η αφετηρία για την νομική αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης στα ετερόφυλα ζευγάρια.
Με τον ν. 3719/2008 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης κ. Χατζηγάκης κατάφερε να πετύχει τον στόχο της κυβέρνησης να προστατέψει τα παιδιά που αποκτούνται στην ελεύθερη συμβίωση, χωρίς βέβαια να μην υπάρχουν νομοθετικά κενά, καθώς προστασία δινόταν μόνο στην in concreto ετερόφυλη ελεύθερη συμβίωση.
Στον αστικό κώδικα οι αλλαγές ήταν πολυάριθμες με την προσθήκη του συμφώνου συμβιώσεως και με τα έννομα αποτελέσματά του στο τεκμήριο πατρότητας, την υιοθεσία, τα περιουσιακά δικαιώματα του συντρόφου κτλ.
Το νομοσχέδιο αυτό πέρα της συνολικής κοινωνικής αντίδρασης που επέφερε, κατάφερε να φτάσει την Ελλάδα για μία ακόμη φορά μπροστά στους ενωσιακούς δικαστές με την υπόθεση Βαλλιανάτος κ.α. κατά Ελλάδος.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το νομοσχέδιο απέβλεπε μόνο στη θέσπιση συμφώνου συμβίωσης για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Έτσι παραβιαζόταν το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών που διατηρούν σταθερές σχέσεις συντροφικότητας για σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής τους, ενώ εισάγεται αδικαιολόγητη διάκριση μεταξύ ετερόφυλων και ομόφυλων ζευγαριών σε βάρος των τελευταίων. (άρθρα 14 + 8 της ΕΣΔΑ).
Το 2015 η κυβέρνηση Τσίπρα έκανε το πρώτο προοδευτικό βήμα υπέρ ων ομόφυλων ζευγαριών με την νομική αναγνώριση ομόφυλων συμβιωτικών σχέσεων στη χώρα μας.
Ο ν. 4356/2015 έθετε ως απώτατο στόχο του την εφαρμογή της αρχής της ιδιωτικής αυτονομίας και στο πλαίσιο της οικογένειας, παρέχοντας τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια. Οι αλλαγές στον ΑΚ αυτή τη φορά ήταν περιορισμένες, αλλά το κοινωνικό αντίκτυπο μεγάλο.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται 9 χρόνια μετά με την κυβέρνηση Μητσοτάκη να θέλει να κλείσει μία και καλή το ζήτημα της πλήρης εφαρμογής της αρχής της ισότητας μεταξύ των ετερόφυλων και των ομόφυλων ζευγαριών, νομιμοποιώντας τον πολιτικό γάμο και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Με τον ν. 5089/2024 ο ΑΚ στο άρθρο 1350 παράγραφος 1 εδάφιο ά αναφέρει το εξής: “Ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων διαφορετικού ή ίδιου φύλου”.
Και μόνη της η πρόταση αυτή έχει πολλαπλά έννομα αποτελέσματα καθώς πλέον, όχι μόνο θα έχουν το δικαίωμα να διεξάγουν πολιτικό γάμο οι ομόφυλοι αλλά θα μπορούν να υιοθετήσουν παιδί από κοινού, να αποκτήσουν παιδί με παρένθετη μητέρα, και να αναγνωρίζονται τα παιδιά που γεννήθηκαν μέσω παρένθετης μητέρας στο εξωτερικό πλέον και από τους δύο γονείς τους, με
αναγνώριση της κηδεμονίας.
Στην πράξη δεν θα υπάρχουν πλέον αόρατοι γονείς, οι οποίοι σε ενδεχόμενο θάνατο του/της συντρόφου τους δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιοι, ούτε σε αυτήν την περίπτωση.
Η Ελλάδα έγινε έτσι η πρώτη ορθόδοξη χώρα που νομοθετεί τον γάμο των ομοφύλων, και η 16η χώρα στην ΕΕ. Παρά τις κοινωνικές ανησυχίες και αμφιβολίες που δημιούργησε η θεσμοθέτηση του νομοσχεδίου, η χώρα μας γύρισε μια σελίδα στην ιστορία διευρύνοντας ακόμη περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα και εκδηλώνοντας έμπρακτα την αρχή της ισότητας.
Ίσως είναι νωρίς να κρίνουμε αν και μεταξύ των ανθρωπίνων σχέσεων θα αμβλυνθούν οι ομοφοβικές εκκρίσεις, που δεν παύουν να εμφανίζονται τακτικά στην ελληνική και παγκόσμια κοινωνία.
Βαρβάρα Βασιλική Κοσσιέρη – Φοιτήτρια Νομικής (αρθρογράφος – συνεργάτης του Loutrakiblog.gr & του Korinthia24.gr)