- Τι συμβαίνει όταν ηχούν οι σειρήνες της Πολιτικής Αμυνας; Το ερώτημα επανέρχεται κάθε φορά που ενεργοποιείται δοκιμαστικά το σύστημα συναγερμού.
Πολύ περισσότερο φέτος που η ενεργοποίηση διήρκεσε από τις 11.00 το πρωί έως τις 12.55 το μεσημέρι της Δευτέρας 2 Οκτωβρίου. Για πρώτη φορά, εξάλλου, φέτος την ίδια ώρα ήχησαν και οι καμπάνες των εκκλησιών.
Ζητήματα όπως η προστασία των αμάχων σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης περιλαμβάνονται στο Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Αμυνας της χώρας, πολλές διατάξεις του οποίου, όπως και η κωδική ονομασία του, διατηρούνται απόρρητα.
«Δοκιμάζουμε τις σειρήνες για να δούμε αν θα δουλέψουν, αλλά δεν έχουμε ενημερώσει ποτέ τον κόσμο τι πρέπει να κάνει», έγραψε στο X (πρώην Τwitter) χρήστης της πλατφόρμας, σχολιάζοντας σχετική ανάρτηση στον λογαριασμό της Ελληνικής Αστυνομίας.
«Εμείς δεν ακούμε τίποτα εδώ που μένουμε, αλλά μια ενημέρωση για τα καταφύγια σε περίπτωση ανάγκης ανά περιοχή καλό θα ήταν να μας κάνετε», έγραψε άλλη χρήστρια.
«Πολύ σωστή κίνηση. Μήπως θα ήταν καλή ιδέα να στέλνετε ταυτόχρονα και οδηγίες για το τι θα πρέπει να κάνουν οι κάτοικοι κάθε περιοχής σε μια τέτοια «έκτακτη» περίπτωση; Ή να σταλεί ενημέρωση για τα καταφύγια που υπάρχουν ανά περιοχή ώστε να ξέρει από πριν ο κόσμος πώς να κινηθεί», σημείωσε ένας τρίτος χρήστης της πλατφόρμας.
Όπως όμως εξηγεί ο συνταγματάρχης Νικόλαος Παππάς, προϊστάμενος της Υπηρεσίας Πολιτικής Αμυνας – Πολιτικής Σχεδίασης Εκτάκτου Ανάγκης (ΠΑΜ – ΠΣΕΑ) του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, όταν ενεργοποιούνται οι σειρήνες είναι μάλλον αργά για να ενημερωθεί κανείς για το πού να απευθυνθεί και τι να κάνει.
Το κλειδί, σημειώνουν τόσο ο κ. Παππάς όσο και ο αντισμήναρχος Ιωάννης Κατσανεβάκης, τμηματάρχης της Ε’ Διεύθυνσης της Υπηρεσίας, που είναι υπεύθυνη για την πόλη της Αθήνας, είναι η εκπαίδευση του πληθυσμού η οποία λαμβάνει χώρα σε «νεκρές» περιόδους.
«Αποστολή μας είναι να σώζουμε ζωές άμαχου πληθυσμού», λέει, κωδικοποιώντας τον σκοπό της Υπηρεσίας ο Νικόλαος Παππάς και τονίζει ότι στις πολεμικές συρράξεις ο μεγαλύτερος αριθμός νεκρών καταγράφεται μεταξύ των αμάχων.
Ποια σχέδια υπάρχουν, λοιπόν, στην Ελλάδα για την προστασία του άμαχου πληθυσμού σε περίπτωση ανάγκης; Υπάρχουν καταφύγια; Και πώς μπορεί κανείς να μάθει πού θα απευθυνθεί στην απευκταία περίπτωση που ηχήσουν απροειδοποίητα οι σειρήνες της Πολιτικής Αμυνας;
Τα καταφύγια
Ζητήματα όπως η προστασία των αμάχων σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης περιλαμβάνονται στο Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Αμυνας της χώρας, πολλές διατάξεις του οποίου, όπως και η κωδική ονομασία του, διατηρούνται απόρρητα.
Βασική – αν και όχι αποκλειστική – μέθοδο προστασίας του άμαχου πληθυσμού αποτελούν τα καταφύγια. Στην Αθήνα υπάρχουν 992 καταφύγια τα οποία υπολογίζεται ότι μπορούν να φιλοξενήσουν από 280.000 έως 360.000 κατοίκους της πρωτεύουσας.
Κάποια εξ αυτών είναι δημόσια και διαθέτουν πλήρη εξοπλισμό: ύδρευση, αποχέτευση, σύστημα εξαερισμού, ακόμα και ιατρείο. Αλλα είναι ιδιωτικά και πολλές φορές αποτελούν χώρους που, σε καιρό ειρήνης, χρησιμοποιούνται για να καλύψουν άλλες ανάγκες.
Έτσι ένα πάρκινγκ ή η αποθήκη μιας επιχείρησης μπορούν να λειτουργήσουν ως τόποι καταφυγής και προστασίας του άμαχου πληθυσμού, αρκεί ο ιδιοκτήτης τους να τα εκκενώσει – όπως υποχρεούται – σε περίπτωση ανάγκης εντός 24 ωρών.
Η ακριβής τοποθεσία των καταφυγίων παραμένει απόρρητη. Ωστόσο, οι πολίτες οι οποίοι συμμετέχουν στις ανοιχτές εκπαιδεύσεις Πολιτικής Αμυνας που διενεργούνται κάθε χρόνο με ευθύνη των κατά τόπους περιφερειών μαθαίνουν τη διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθήσουν ώστε, σε μια κρίσιμη στιγμή, να ενημερωθούν για το πού βρίσκονται.
Μαθαίνουν, με άλλα λόγια, πού πρέπει να απευθυνθούν όταν ηχήσει ο συναγερμός, καθώς και σε ποιους χώρους συγκέντρωσης κοινού σε όλη την επικράτεια θα αναρτηθούν χάρτες και οδηγίες.
Αλλωστε, η λίστα των καταφυγίων ανανεώνεται ανά τρία χρόνια από ειδικά κλιμάκια της κάθε περιφέρειας, που εντοπίζουν και αναφέρουν στην Πολιτική Αμυνα τους χώρους οι οποίοι μπορούν να λειτουργήσουν ως τόποι προστασίας αμάχων.
Και αυτό γιατί στις μεγάλες πόλεις – ιδίως στην Αθήνα – η έντονη οικοδομική δραστηριότητα και οι συνεχείς αλλαγές στον οικιστικό ιστό έχουν ως αποτέλεσμα άλλες φορές να δημιουργούνται και άλλοτε να καταστρέφονται οιονεί καταφύγια.
Το μετρό
Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι εγκαταστάσεις του μετρό θα μπορούσαν να αποτελέσουν τόπο καταφυγής για τους κατοίκους της Αθήνας.
Πεποίθηση που πιθανότατα ενίσχυσαν οι εικόνες του 2022 από το Κίεβο, όταν χιλιάδες άνθρωποι κατέφευγαν στον υπόγειο σιδηρόδρομο για να προστατευθούν από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς της Ρωσίας.
Πράγματι, όπως σημειώνουν οι Νικόλαος Παππάς και Ιωάννης Κατσανεβάκης, η υπηρεσία ΠΑΜ – ΠΣΕΑ περιλαμβάνει στον σχεδιασμό της τις εγκαταστάσεις του μετρό, καθώς πολίτες μπορούν να αναζητήσουν προστασία όχι μόνο στις πλατφόρμες έκδοσης εισιτηρίων και τις αποβάθρες, αλλά – υπό προϋποθέσεις – και στις μήκους πολλών χιλιομέτρων σήραγγες.
Εκκρεμεί, ωστόσο, η νομοθετική παρέμβαση για τη ρύθμιση των ζητημάτων που απορρέουν από την πιθανή χρήση των εγκαταστάσεων του μετρό ως καταφυγίων.
Εκκρεμότητα αποτελεί, επίσης, και η θέσπιση νομοθετικής διάταξης που να ορίζει ότι τα νεοανεγειρόμενα κτίρια πρέπει να διαθέτουν χώρους που να μπορούν να λειτουργήσουν ως καταφύγια.
Την ίδια στιγμή, όμως, υπό διευθέτηση βρίσκεται το «άνοιγμα» του γνωστού μας 112 και στην Πολιτική Αμυνα, προς άμεση ενημέρωση των πολιτών, με τις σειρήνες της τελευταίας να παραχωρούνται παράλληλα και στην Πολιτική Προστασία, προς ενημέρωση των πολιτών για τους κινδύνους από ακραία φυσικά φαινόμενα.
Όπως, πάντως, λέει ο Νικόλαος Παππάς, υπογραμμίζοντας για μία ακόμη φορά τη σημασία της εκπαίδευσης του κοινού, όλοι οι σχεδιασμοί παραμένουν ατελείς αν οι πολίτες δεν συμμετέχουν στις εκπαιδεύσεις της Πολιτικής Αμυνας.