Έρευνα: Γιατί οι άνδρες σχεδόν εξαφανίστηκαν πριν 7.000 χρόνια

Κάτι περίεργο φαίνεται να συνέβη πριν από 5.000 με 7.000 χρόνια, σύμφωνα με έρευνες πάνω στα γονίδια των σύγχρονων ανδρών: Το μεγαλύτερο μέρος του αρσενικού πληθυσμού σε Ασία, Ευρώπη και Αφρική φαίνεται ότι εξαφανίστηκε, αφήνοντας πίσω έναν άνδρα για κάθε 17 γυναίκες…
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του LiveScience, το εν λόγω φαινόμενο, που χαρακτηρίζεται «bottleneck» (λαιμός μπουκαλιού), είχε προταθεί αρχικά το 2015 και έκτοτε επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τι μπορεί να το προκάλεσε. Μία υπόθεση είναι ότι η πτώση του αρσενικού πληθυσμού προκλήθηκε από οικολογικούς ή κλιματικούς παράγοντες, που επηρέασαν τη γεννητικότητα αρσενικών παιδιών, ενώ άλλη μια θεωρία που έχει παρουσιαστεί ήταν ότι έλαβε χώρα επειδή κάποιοι άνδρες απλά είχαν υπέρμετρα μεγαλύτερη ισχύ στις κοινωνίες, και ως εκ τούτου έκαναν περισσότερα παιδιά.

Σε νέο paper, που δημοσιεύτηκε στις 25 Μαΐου στο Nature Communications, παρουσιάζεται μια άλλη θεωρία: Οι άνθρωποι που ζούσαν σε πατριαρχικού/ πατρογονικού τύπου κοινωνίες/ φατρίες (που αποτελούνταν από άνδρες κοινής καταγωγής) ενδεχομένως να είχαν έντονες διαμάχες μεταξύ τους, με αποτέλεσμα την ολική εξάλειψη ολόκληρων γενεαλογικών γραμμών.

Όπως είπε ο Μάρκους Φέλντμαν, γενετιστής του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, η αναλογία 17 γυναικών για κάθε άνδρα φάνταζε ακραία, οπότε και πρέπει να υπήρχε κάποια άλλη εξήγηση: Σύμφωνα με την νέα προσέγγιση, ο αρσενικός πληθυσμός δεν «καταποντίστηκε», αλλά η πολυποικιλότητα του χρωμοσώματος Υ μειώθηκε εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο ζούσαν και πολεμούσαν μεταξύ τους οι άνθρωποι: Εν ολίγοις, δεν ήταν ότι υπήρχαν λιγότεροι άνδρες, όσο το ότι υπήρχε λιγότερη πολυποικιλότητα μεταξύ των ανδρών.

Οι άνθρωποι έχουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων, που φέρουν τα περισσότερα γονίδιά μας. Από αυτά το 23ο ζεύγος καθορίζει το φύλο μας: Στις γυναίκες υπάρχουν δύο χρωμοσώματα Χ, οι άνδρες έχουν ένα Χ και ένα Υ. Από τη στιγμή που τα παιδιά κληρονομούν ένα χρωμόσωμα από τον κάθε γονιό, τα γονίδια συνήθως ανακατεύονται, αυξάνοντας την ποικιλία/ ποικιλομορφία ανά το είδος. Ωστόσο, το χρωμόσωμα Υ, μη έχοντας θηλυκό «ομόλογο», δεν ανακατεύεται, οπότε παραμένει σε γενικές γραμμές το ίδιο από τον παππού στον πατέρα στον γιο (πέρα από όποιες πιθανές μεταλλάξεις, που εξηγούν τις διαφορές στο χρωμόσωμα μεταξύ των ανδρών).

Για να δοκιμάσουν τη θεωρία τους, οι ερευνητές πραγματοποίησαν 18 προσομοιώσεις, όπου δημιούργησαν διαφορετικά σενάρια για το «bottleneck», που περιελάμβαναν παράγοντες όπως οι μεταλλάξεις των χρωμοσωμάτων Υ, ο ανταγωνισμός μεταξύ ομάδων και ο θάνατος. Οι προσομοιώσεις έδειξαν πως οι συγκρούσεις μεταξύ των φατριών θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει το φαινόμενο, επειδή τα μέλη της καθεμιάς εξ αυτών θα είχαν πολύ παρόμοια χρωμοσώματα μεταξύ τους. Οπότε, εάν μια φατρία εξόντωνε μια άλλη, περιοριζόταν η πιθανότητα το χρωμόσωμα Υ να περάσει στα παιδιά. Σε προσομοιώσεις όπου δεν υπήρχαν πατριαρχικού/ πατρογονικού τύπου φατρίες, το φαινόμενο δεν εκδηλώθηκε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπήρξε τέτοιου είδους φαινόμενο στις γυναίκες της εποχής, όπως φαίνεται από το μιτοχονδριακό DNA- ένα είδος DNA που περνά μόνο από τη μητέρα στο παιδί. «Στην ίδια ομάδα, οι γυναίκες θα μπορούσαν να έχουν προέλθει από οπουδήποτε» είπε ο Φέλντμαν στο LiveScience. «Μπορεί να είχαν βρεθεί στη φατρία είτε από τις νίκες επί άλλων ομάδων, ή μπορεί να ήταν γυναίκες που ζούσαν στην περιοχή εκείνη από πριν». Χαρακτηριστική είναι η τάση που παρουσιαζόταν στην ιστορία όταν καταλαμβανόταν μια περιοχή από μια φυλή/ ομάδα να σκοτώνονται οι άνδρες των ηττημένων και να κρατούνται ζωντανές οι γυναίκες για τους νικητές.

Και πώς επανήλθαν οι αριθμοί των ανδρών; Πριν από 5.000 – 7.000 χρόνια, οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές φατρίες που ασχολούνταν κυρίως με μικρής κλίμακας γεωργικές δραστηριότητες- λίγο πριν τη δημιουργία μεγαλύτερων κοινωνιών και πόλεων. Εκεί υπήρξε μια μετάβαση από τις πρώιμες αγροτικές κοινωνίες με τα λίθινα εργαλεία στις πιο εξελιγμένες, με μεταλλικά εργαλεία.

Μετά από το «bottleneck» αυτό, όπως αναφέρει ο Φέλντμαν, «βλέπουμε την αρχή των κοινωνικών δομών και τη μετάβαση από μικρής κλίμακας κοινωνίες σε πόλεις και οργανώσεις ανθρώπων σε ομάδες που δεν ήταν τόσο αφοσιωμένες στη διατήρηση της γενεαλογικής γραμμής του χρωμοσώματος Υ». Ως εκ τούτου, κατά την περίοδο αυτή ο αρσενικός πληθυσμός αυξήθηκε ξανά.